Kadınlarda Kısırlık Nedenleri

Kısırlık nedir?

Kısırlık ya da başka bir deyişle infertilite, kadınlarda ve erkeklerde tıbbi sebeplerle çocuk sahibi olamama durumudur. Tıpta kısırlık, herhangi bir korunma olmaksızın bir yıl süreyle düzenli cinsel ilişkiye rağmen bebek sahibi olunamaması şeklinde tanımlanır. Günümüzde, üreme yetisi farklı oranlarda azalmış bireylerde çeşitli tedavilerle bu durum düzeltilebilmektedir. Ancak çocuk sahibi olamama nedenlerinin tamamı tedavi edilebilir değildir. Bu gibi durumlara gerçek kısırlık, yani sterilite denir. Kadının 35 yaş altı dönemde menopoza girerek erken menopoz yaşaması, rahim ya da yumurtalıklarının ameliyatla alınmış olması ya da erkeğin sperm üretememesi durumu olan azospermi buna örnek gösterilebilir.

Kadın ve erkekte görülen kısırlıkların tedavi edilebilmesi için altta yatan nedenlerin belirlenmesi gerekir. Bu araştırmalar esnasında daha önce gözden kaçmış olabilecek bazı hastalıklar, sorunlar ve yapısal değişiklikler fark edilebilir. Uygulanacak tedavi bu bulgulara göre planlanır.

Kadında kısırlık nedenleri nelerdir? Hangi hastalıklar kısırlığa sebep olabilir?

Kısırlık, toplumda %20–25 oranında görülmektedir. Bu vakaların yaklaşık %50’si kadına ait nedenlerle ortaya çıkmaktadır. Kadın kısırlığının en önemli nedeni, kadının her ay üretmesi gereken yumurtayı hiç üretememesi ya da uygun şekilde üretememesidir. Bu duruma ovulasyon bozukluğu, yani yumurtlama bozuklukları denir. Kısırlıkta en sık görülen ikinci neden ise, yumurtalık kanallarının tıkalı olmasıdır. Bu kanallar, yumurtayı kaparak içlerine alır ve rahimden gelen spermle buluşturur. Döllenme de bu kanal içinde gerçekleşir. Kanallarda tıkanıklık, yapışıklık, işlev bozukluğu veya kanaldaki tüycüklerin çalışmaması durumlarında kısırlık oluşabilir. Bu problemler çoğunlukla daha önce doğum yapmış, ancak ikinci kez gebe kalamayan kadınlarda görülür. Bunun dışında hamileliğin oluşamamasının başlıca sebepleri şunlardır:

• Yumurtlama (ovulasyon) düzensizlikleri,
• Tüplerin kapalı olması,
• Endometriozis,
• Hiperprolaktinemi (Süt hormonu yüksekliği),
• Guatr, hipotroidi, hipertroidi gibi troid hormon bozuklukları,
• Endometrial ossifikasyon (rahim iç tabakasında kemiksi dokunun anormal şekilde oluşması),
• Antisperm antikorlar,
• Rahim ve yumurtalıklarla ilgili geçirilen ameliyatlar,
• Genital organlarla ilgili geçirilmiş enfeksiyonlar,
• İlerlemiş yaşa bağlı olarak over rezerv azalması,
• Rahim ağzına bağlı nedenler, servikal faktör,
• Adayların%10-15 kadarında kısırlık (infertilite) olmasına rağmen herhangi bir sebep bulunamaz.

Yumurtlama Düzensizlikleri

Kadın kısırlığında en sık karşılaşılan neden yumurtlama düzensizlikleridir. Yumurtlama, yumurtalıklarda gelişip olgunlaşan yumurtaların içi sıvı dolu keseciklerden (folikül) atılması işlemidir. Yumurtlama gerçekleşmezse döllenme ve gebelik mümkün olmaz. Hiç adet görmemek, seyrek ya da çok sık adet görmek yumurtlama bozukluklarını düşündürebilir. Adetleri düzensiz olan ya da polikistik over sendromu tanısı almış bireylerde yumurtlama olup olmadığını belirlemek için ultrason ve progesteron testi gibi yöntemler uygulanır. Ancak yumurtlama düzensizlikleri, adet düzeni normal olan kadınlarda da görülebilir. Her ay düzenli yumurtlama, gebelik şansını artırır. Yumurtlamanın olmadığı aylarda gebelik oluşamaz. Bu durumda tedavi olarak genellikle yumurtlamayı uyaran ilaçlar ya da hormon enjeksiyonları (halk arasında iğne tedavisi) kullanılır.

Rahim Kanalları Tıkalılığı

Rahim kanallarının kısmen ya da tamamen tıkalı olması durumunda spermler yumurtaya ulaşamaz. Her iki tüpün kapalı olması, yumurtanın spermle buluşmasını engeller ve gebelik oluşamaz. Tüplerin kapanmasına neden olan başlıca etkenler, geçirilmiş karın içi enfeksiyonlar, dış gebelik ya da endometriozis olabilir. Tüplerin durumu rahim filmi (HSG) ile değerlendirilir. HSG’de kapalı görülen tüplerin durumu netleştirilmek istendiğinde laparoskopi yapılabilir. Bazı tüpler HSG’de kapalı görünmesine rağmen laparoskopide açık bulunabilir. Eğer her iki tüp de kapalı ise, tüp bebek tedavisi gerekir.

Endometriozis

Endometriozis, rahim içini kaplayan ve adetle atılan dokunun rahim dışına yerleşmesidir. Bu doku, zamanla rahimde tıkanmalara ve yumurtlamanın bozulmasına yol açabilir. Endometriozis, karın içinde ve tüplerde yapışıklıklar oluşturarak gebeliği engelleyebilir. Bu hastalıkta kısırlık oranı %70’e kadar çıkabilir. Cerrahi müdahaleler gerekebilir.

Süt hormonu yükselmesi (Hiperprolaktinemi)

Süt hormonu yükselmesi, yumurtlama düzensizliğine ve kısırlığa sebep olabilir.

Rahime Bağlı Nedenler

Kısırlığa yol açan rahime bağlı sorunlar arasında; yapısal bozukluklar, enfeksiyonlar, servikal mukusun kalitesiz olması ve rahim ağzında (serviks) ya da rahim içinde gelişen polipler yer alabilir. Embriyonun tutunacağı rahim iç tabakasında iltihap bulunması, doğuştan gelen yapışıklıklar, rahim içine doğru büyüyen miyomlar veya çift rahim gibi anatomik anormallikler gebeliği zorlaştırabilir ya da düşüğe neden olabilir. Rahim ağzı salgısının yoğun iltihap içermesi, spermlerin geçişini engelleyebilir veya spermleri öldürebilir. Ayrıca, rahim içinde perde (septum) gibi doğuştan gelen yapılar ya da miyom ve polip gibi sonradan gelişen patolojiler de kısırlığa neden olabilir. Miyomlar özellikle rahim iç boşluğunda yer alıyorsa ve büyükse, gebeliği olumsuz etkileyebilir. Bu tür durumların teşhis ve tedavisinde sıklıkla histeroskopi yöntemi kullanılır. Rahme bağlı kısırlık nedenlerinin bir kısmı, uygun cerrahi müdahalelerle düzeltilebilmektedir.

Kadının Yaşı

Kısırlığın en önemli ve doğal sebeplerinden biri kadının yaşıdır. Kadın yaşı ilerledikçe yumurta sayısı azalır, yumurtlama düzeni bozulur ve yumurtaların kalitesi düşer. Bu da hem gebelik şansını azaltır hem de düşük riskini artırır. Yaşa bağlı olarak adet döngüsünün sona ermesi menopoz olarak adlandırılır. Adetin üçüncü günü yapılan hormon testleriyle kadının yumurtalık rezervi ve olası menopoz yaşı hakkında bilgi edinilebilir.

Günümüzde kadınların kariyer, eğitim ve yaşam tercihlerine bağlı olarak evlilik ve çocuk sahibi olma yaşını ertelediği görülmektedir. Bu durum, yumurtalıkların daha erken yaşlanmasına ve doğal yollarla çocuk sahibi olmanın zorlaşmasına neden olmaktadır. Gelişen teknoloji ve yardımcı üreme tekniklerine rağmen, yaşa bağlı yumurtalık yaşlanmasına karşı kesin bir çözüm henüz bulunamamıştır.

Alerjik Nedenler

Bazı alerjik reaksiyonlar da kısırlık sebebi olabilir. Ancak bu tür nedenlerin tanısı ve tedavisi genellikle daha zordur.