Embriyoların kalitesi döllenme ardından çeşitli şekilsel (morfolojik) parametrelere göre değerlendirilir. Diğer çeşitli etkenlerin dışında, transfer edilen embriyo kalitesi, hamileliğin gerçekleşme şansını önemli ölçüde belirlemektedir. Kadının yaşı ve diğer bazı etkenlerin de embriyo kalitesi kadar hamilelik için önemli olduğunu akıldan çıkarmamak gerekir. Her bir embriyo mikroskop altında incelenerek embriyo kalitesi belirlenir. Her bir embriyo üç parametreye göre değerlendirilir:
Hücre sayısı;
Hücrelerin eşit boyutta olup olmaması;
“Fragmantasyon” mevcudiyeti ve bunun embriyo boyutuna göre oransal yüzdesi.
Her bir embriyoda olabilecek hücre sayısı 1-12 arasıdır. Embriyoda hücre sayısı fazlalaştıkça, embriyonun o oranda hızlı bölündüğü, bu sebeple de hamilelik şansının en yüksek olduğu düşünülür. Yumurta toplama ardından 3. günde, 6 ya da daha fazla hücre sayısı varlığı iyi kaliteli embriyoyu gösterir. 4 ya da daha az sayıda hücreli embriyo transferi ile de, daha düşük şanslı da olsa, hamilelik sağlanabilir.Mükemmel kaliteli embriyoda hücrelerin boyutları benzerdir ve fragmantasyon mevcut değildir. Fragmantasyon dediğimiz yapı ise, canlı olmayan hücre artıklarıdır. Fragmantasyon fazlalaştıkça, embriyo kalitesi (grade) azalır ve hamilelik şansı azalır.
Embriyo kalitesinin hamilelik başarısı için çok kaba bir gösterge olduğunu da bilmek gerekir. İyi kaliteli embriyo, her zaman için sağlıklı bir bebek için ideal genetik ve biokimyasal içeriği ortaya koymayabilir. Embriyo kalitesi saatler içinde değişiklik gösterebilir. Bu sebeple kişilerin embriyo kalitesi üzerinde, gereğinden fazla durmamalarını tavsiye etmek gerekir. Akıldan çıkarılmaması gereken nokta, embriyo kalitesinin en önemli göstergesi olan sağlıklı bir bebek elde edilmesidir.
Embriyo seçme kriterleri
Embriyolar özel mikroskoplar ile incelenerek sınıflanır ve puanlanır. Embriyonun puanı ne kadar yüksekse tutunup hamilelik oluşturabilme potansiyeli de o kadar yüksektir. Transfer gününde puanı en yüksek olan embriyo/embriyolar transfer için tercih edilir Embriyonun birçok parametresi puanlamada kullanılmaktadır
İlk gün değerlendirmesi
Çekirdek pozisyonu ve hacmi
Çekirdekçik sayı, şekil ve dağılımı
Kutup cisimciğinin yerleşimi
2. ve 3. gün bölünme evresi değerlendirmesi
Erken bölünme
Bölünme ivmesi
Blastomer hacmi
Fragmantasyon derecesi
Blastomer multinükleasyonu (çekirdeklerin birden fazla olması)
Sitoplazmik görüntü
Perivitellin alan (sitoplazma dışı alan) ve zona pellusida (dış kabuk) özellikleri
5. ve 6. gün blastosist evresi değerlendirmesi
Blastosel (orta boşluk) boyutu
İç hücre kitlesi
Dış hücre kitlesi (Trofektoderm)
Birinci Gün Değerlendirmesi
Çekirdek pozisyonu ve hacmi
Mikroenjeksiyon uygulamasından 16-18 saat sonra, anne va babadan gelen kromozomları taşıyan 2 çekirdek yumurta ortasında oluşmaya başlar. Dişi pronukleus erkek pronükleusa iyice yaklaşana kadar ilerler ve bitişirler. Yumurtanın ortasında 2 çekirdeğin izlenmesi, oositin döllendiği manası taşır.
Araştırma ve çalışmalar, pronükleer oositlerin morfolojik olarak normal olarak değerlendirilebilmeleri için her iki PN’in sitoplazmada merkezi pozisyonda, birbirine yakın ve aynı boyutta olması gerektiğini göstermiştir.
Çekirdekçik sayısı, şekli ve dağılımı
Çekirdekçikler, çekirdekler içerisinde minik, çok sayıda ve dağınık olarak yer almaktadır. Zaman içinde birbirleriyle kaynaşma yapar, sayıları azalır, büyürler ve sıkıca birbirlerine yapışmış olarak yanyana sıralanır. Çalışmalar, her iki çekirdekteki çekirdekçiklerin aynı sayıda ve aynı sırada olmalarının daha yüksek tutma potansiyeline sahip olmalarının bir göstergesi olduğu şeklindedir.
Tesarik ve Greco puanlama sistemine göre P0 en yüksek P5 ise en düşük tutunma potansiyeline sahiptir.
Kutup cisimciğinin yerleşimi
Kutup cisimciği, perivitellin aralıkta yer alan ve mayoz bölünme esnasında meydana gelen bir yapıdır. Kutup cisimciğinin görülmesi yumurtanın olgun olduğunu manasına gelir. Çekirdeklerin kutup cisimciği ile yaptıkları açının küçük olması embriyonun tutma potansiyelinin yükseldiğini gösterir.
Sitoplazmik halo, yumurtanın etrafında görülen az yoğun bölge olarak adlandırılır. Bu yapının mevcudiyeti embriyonun tutma potansiyelinin yüksek olduğunu gösteren bir belirtidir.
1.gün döllenmiş yumurta: Biri anne adayından diğeri baba adayından gelen kromozomları taşıyan 2 çekirdek görülebilir.
2. ve 3. gün bölünme evresi incelemesi
Embriyo puanlama sistemlerinde, yüksek tutunma potansiyeline sahip embriyoları ayırt edebilmek için, bölünme evresi de değerlendirilmelidir.
Bölünme evresinde erken bölünmenin mevcudiyeti, bölünme ivmesi, blastomer hacmi, fragmantasyon oranı, blastomerlerin nükleer durumu, sitoplazmik görüntü, perivitellin alan ve zona pellusida özellikleri incelenmektedir. Literatürde birçok çeşitli bölünme evresi embriyo skorlama sistemi saptanmıştır. Bu puanlama sistemlerinde değerlendirilen parametreler ile ilgili bilgi verildikten sonra örnek bir ‘bölünme evresi embriyo skorlama sistemi’ verilecektir.
Erken Bölünme
Döllenmiş yumurta, ortalama 20 saat sonra bölünmeye başlar ve 2-hücreli bir embriyo oluşturur. Yirmibeşinci saatte döllenmiş yumurtaların ortalama %20’si, 2-hücreli evrede yer alır. Yapılan araştırmalar erken bölünen embriyoların (mikroenjeksiyon işleminden 20-26 saat sonra) daha yüksek hamilelik ve implantasyon potansiyeline sahip olduklarını ortaya koymuştur. Bu bilgilere dayanarak, döllenmiş yumurtaların ilk hücre bölünme zamanı embriyo tercih ederken kullanılan mühim bir kriter olarak incelenmektedir.
Bölünme Hızı
İyi kaliteli bir embriyonun, 2. günde (42-44. saat) 4-5 blastomer ve 3. günde (66-68. saat ) en az 7 hücreye sahip olması gerekir . Yapılan çalışmalar, çok yavaş ya da çok hızlı embriyo gelişiminin embriyo tutunma oranlarını olumsuz şekilde etkilediğini ortaya koymuştur.
Blastomer (hücre) büyüklüğü
Aynı boyutlarda olmayan hücresel bölünme, embriyo kalitesi ve embriyonun gelişim potansiyeli ile ilgili bilgi veren bir parametre olarak geçer. Yapılan çalışmalar, eşit bölünmeyen embriyoların transferiyle hamilelik ve tutunma oranlarının olumsuz yönde etkilendiğini ortaya koymuştur.
Fragmantasyon derecesi
Embriyonun içinde yer alan ve hücre olmayan yapılar fragman olarak isimlendirilir. Çekirdeği olmayan fragmanların sayısı ve miktarının embriyo hacmine oranı, embriyo kalitesi belirlenirken incelenmelidir. Hücre fragmantasyonunun sebebi ve embriyo gelişimine etkisi tam olarak bilinmez ve hem embriyo hem de hastaya özgü bir durum olarak kendini gösterir.
Blastomerlerin yapısal özellikleri
Embriyo puanlamada için uygulanan diğer bir morfolojik parametre ise bir hücrede birden fazla çekirdek görülme (multinukleasyon) halidir. İstenmeyen bir durumdur ve bu durumdaki embriyoların transfer edilmemesi gerekir.
Sitoplazmik Görünüm
Sitoplazma, açık renkli, şeffaf ya da hafif granülasyon (süngerimsi yapı) şeklindeyse, normal olarak değerlendirilmektedir.
Perivitellin alan ve zona pellusida özellikleri
Embriyolar puanlanırken perivitellin bölgesindeki (sitoplazma dışı alan) genişlik, darlık ve inklüzyonlar değerlendirilmeli, zona pellusida (dış kabuk) yapısı ve kalınlığı da incelenmektedir.
Comments