Tüp bebek tedavisi gebeliğe yardımcı tedavilerden biridir. Tedavide erkek ve dişi hücreler laboratuvar ortamında birleştirilerek, elde edilen embriyo kadının rahmine transfer edilmektedir. Bu tedavinin hedefi yeteri sayıda ve sağlıklı embriyo elde edilmesidir. Tüp bebek tedavisinde kullanılacak ilaçların belirlenmesinde kadının yaşı, yumurtalıklarında olan yumurta rezervi, hormon düzeyleri önemli bir rol oynar. Yapılan tetkikler sonucunda ilaçların dozu ve kullanım şekli belirlenir. Her hastada özel bir tedavi uygulanır. Tüp bebek tedavisinde ilaçlar kadınların âdetinin ikinci veya üçüncü günü kullanılmaya başlar.
Ancak bazı hastalarda adet döneminin 21. gününde başlatılabilir. Kullanılan ilaçların dozu iyi ayarlanmazsa, hastaya yüksek dozda ilaç verilirse OHSS adı verilen yumurtalıkların aşırı uyarılma rahatsızlığı oluşabilir. Bu nedenle tedavide ilaç kullanımı oldukça önemlidir. Teknolojik gelişmeler doğrultusunda yeni ve etkin içeriği olan ilaçlar geliştirilmektedir. İlaçların tedavide kullanım amacı overlerin yeteri kadar büyüklüğe ulaşması ve yeteri kadar folikül gelişimi sağlanarak gebe kalma oranının arttırılmasıdır. Tüp bebek tedavisi yapılırken kullanılan ilaçlar, yumurta uyarma ve toplama aşamasında uygulanır.
Yumurta üretilmesi ve fizyolojiyi bastırmak amacıyla kullanılan ilaçlar
GnRH Analogları (Lucrin ve Decapepty): Bu ilaçların kullanım amacı yumurtaların erken çatlamasını engellemek ve normal fizyolojiyi baskılamaktır. Beyinde bulunan hipotalamustan salınan hormonun sentetik olarak elde edilen şeklidir. Burundan sprey ya da iğneyle hastalara verilebilir.
Uyarıcı iğneler (Menogon, Puregon, Merional, Menopur, Fostimon, Gonal-F): Kadınlar normal olarak adet dönemi içinde sadece bir tane yumurta üretir. Ancak tüp bebek tedavisinin başarılı bir şekilde yapılabilmesi için çok sayıda yumurtaya ihtiyaç vardır. Fizyolojiyi baskılamak için kullanılan ilaçların ardından, uyarıcı iğneler yapılarak çok sayıda yumurta elde edilir. Kullanılan ilaçların etkinliği ve güvenilirliği birbirlerine oldukça yakındır. Uyarıcı iğneler hastanın cilt altına ya da kas içine yapılabilir. Ancak genellikle cilt altından uygulanması tercih edilir. Kas içine enjeksiyon yapılacaksa, kalçanın üst dış kısmı, cilt altı enjeksiyonu yapıldığında kol, uyluk ön kısmı ve ön karın duvarı tercih edilmektedir.
Tedavide kullanılan ilaçların buzdolabında +4 derecede saklanması gerekir. Ancak oda sıcaklığında tutulan ilaçlar bile uzun süre saklanabilir. Kullanılacak ilaçların etkinliğinin azalmaması için yaz aylarında oda sıcaklığında tutulmaması gerekir. İlaç tedavisine başlamak için, âdetin 2-4 gününde ultrasonografi ve kan östrojen düzeyi ölçümü yapılır. Kadına uygulanacak olan uyarıcı iğneler her gün aynı saatte yapılmalıdır. Hastalarda ilaçların kullanım dozu günlük olarak belirlendiği için, bu dozlara uyulması gerekir.
Tüp bebek tedavisinde yumurtalıkları uyarma için kullanılan ilaçların yan etkileri nedir?
Tedavi sırasında yumurtalıkları uyarmak için kullanılan ilaçların ileriye yönelik ciddi yan etkileri bulunmamaktadır. İlaçların en önemli yan etkisi çok yumurtası olan kadınlarda yumurtalıkların aşırı uyarılmasıyla oluşacak overyan hiperstimulasyon sendromu OHSS gelişimidir. Bu sorunda vücutta aşırı su tutulmasıyla birlikte kilo artışı meydana gelir. OHSS gelişimi embriyo transferinden daha sonra ortaya çıkmaktadır. Aşağıdaki etkilerin görülmesi halinde hastanın hemen doktoruyla iletişime geçmesi gerekir.
Karında aşırı şişlik olması
Karında biraz şişkinlik, ağrı ve gerginlik oluşması normal kabul edilebilir. Ancak aşırı derecede olan bu etkilerde doktora bilgi verilmelidir.
Gün içinde birden ve hızlı şekilde kilo almak
İdrar çıkışında dikkati çeken derecede artma ya da azalma olması halinde
İştahsızlık ve şiddetli bulantı oluşması halinde
Nefes darlığının olması halinde mutlaka doktora gidilmelidir.
Yumurtalarda olgunlaştırma ve çatlatma amacıyla kullanılan ilaçlar
GnRH Antagonistleri (Cetrotide, Orgalutran): Bu ilaçlar yumurtaların erken dönemde çatlamasını engellemek için kullanılır.
Yumurta çatlatıcı iğne – HCG ( Pregnyl, Ovitrelle):Tedavi için gereksinim duyulan yumurtaların olgunluğa erişmesi için, çapının yaklaşık olarak 15 mm den daha fazla olması gerekmektedir. Tedavide tercihe bağlı olarak 3 ya da daha fazla yumurta 17 mm üstüne çıkıp olgunlaştığında ya da E2 düzeyinin 500 pg/ml üstüne çıkması halinde HCG uygulanır. Çatlatıcı iğnelerin uygulama amacı yumurtaların çatlamasını sağlamak için değildir. İğneler sadece yumurtaların son olgunluğuna erişmesi için uygulanır. Yumurtaların çatlamadan önce hastadan toplanması gerekir. HCG uygulandıktan 36 saat sonra yumurtaların toplanma aşamasına geçilir. Bu süreye dikkat etmek ve uymak oldukça önemlidir.
Pregnyl:Tedavide kullanılan bu ilaç 5000 ünite toz ve çözücü sudan oluşur. Kutunun içinde 1 tane toz ve 1 tane su bulunur. İlacın uygulama sırasında kullanımı genellikle 2 doz toz ve 1 doz su biçiminde kalçadan ve kas içinden uygulama yapılması şeklinde olur. Ovitrelle 250 mgr içeriği olan 1 doz toz ve 1 doz su karıştırılarak cilt altından yapılır.Bu ilaçlarda oda sıcaklığında belli bir süre saklansa da, etkinliğini tam olarak korumaları için yazın buzdolabında +4 derecede korunması gerekir.
Yumurtalıkların hassaslaştırılması için kullanılan ilaçlar
Femara: Bu ilaçların kullanımı çok zayıf yumurtalık olgusu beklenen hastalarda olur. Yumurtalıkları daha hassas bir hale getirmek için ilaçlar tercih edilir.
Rahim duvarının hazırlanması için kullanılan ilaçlar
Progesteron (Crinone, Proluton): Progesteron hormonu yumurtalıklardan salınıp, rahim duvarını embriyoların tutunması için hazır hale getirmektedir. Tüp bebek tedavisi uygulanırken mutlaka dışarıdan progesteron hormon takviyesi olmalıdır. Bu hormonun verilmesine yumurta toplama işleminden sonraki gün başlanmaktadır. Gebeliğin oluşturulmasıyla birlikte 10. gebelik haftasına kadar hormon takviyesi devam eder. Jel halindeki Crinone günde 1 kez vajinal olarak sabahları uygulanmaktadır. Embriyo transferinin yapılacağı günde ise akşamdan uygulanmaktadır. Bu uygulamalar sırasında kadının uzun yatması gerekmez. Ayrıca bu uygulamanın gebeliğe yan etkisi bulunmaz. Sadece hastada az miktarda vajinal akıntıya sebep olabilir. Proluton 4 günlük periyotlarla yarım ampul olarak kas içine uygulanır. İlaçtan kalan yarım ampulse tekrar kullanılmaz. Progesteron hormonunun kullanılması kadınlarda hafif kilo artışına ve ruh halinde değişimlere sebep olabilir. Tedavinin sonunda gebelik elde edilmezse, progesteron hormonunun kullanımı yüzünden kadının adetlerinde gecikme olabilir.
Tüp bebek tedavisi sırasında kullanılan ilaç protokolleri
Hastaların muayene edilmesinden sonra, ilaçların kullanım şekli ve dozları hakkında gereken bilgi verilir. Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaç protokolleri genellikle aşağıdaki gibi olur.
Uzun protokol (Luteal Long Lucrin Protokol): Bu ilaç protokolü âdetin 21. günü Lucrin ile başlamaktadır. Âdetin 2-4 günü hastada yumurtalıkları uyarıcı tedavi uygulanır. Uyarıcı iğnelere geçildiği zaman Lucrin dozu azaltılır. Yumurta çatlatıcı iğne kullanılmasına kadar Lucrin kullanımına devam edilir.
Doğum kontrol haplı uzun protokol (Oral kontraseptif OC – Luteal Long Lucrin Protokol): Bu ilaç protokolü aşırı yumurtalık uyarımı olan hastalarda uygulanır. İlaçlara âdetin 3. gününde doğum kontrol haplarının kullanımıyla başlanır. İlacın 15. gününde Lucrin kullanılmaya başlanır. Âdet döneminin 2-4 gününde hastada yumurtalık uyarıcı tedaviye başlanır. Yapılan iğnelerin hastalara her gün aynı saatte yapılması gerekir.
Sulandırılmış Lucrin Protokol (OC Mikrodoz Protokolü): Bu ilaç protokolü zayıf yumurtalık yanıtı olan hastalarda uygulanır. Bu yumurtalıklarda en kuvvetli uyarım protokolü olarak kabul edilmektedir. Doğum kontrol hapının kullanılması için 35 yaşın üstündeki hastaların yüksek tansiyon sorunu olmaması ve sigara içme alışkanlığının bulunmaması gerekir.
Kısa Protokol (Antagonist Protokol): Bu ilaç protokolüne hastada âdetin 1-3 gününde ultrason ve kan östrojen düzeyine bakılıp, her gün aynı saatte yapılan yumurta uyarıcı iğnelerle başlanmaktadır. Çatlatıcı iğne kullanımına geçene kadar, hastalar takip altında tutulur.
Yumurtalık Hassaslaştırıcı Protokol (Femara Protokolü): Bu ilaç tedavisine âdetin 1-2 günü yumurtalık uyaran tedaviyle başlanmaktadır. Hasta devamlı kontrol altında tutularak, tedavi çatlatıcı iğne kullanılana kadar devam ettirilmektedir.
Comments