Kısırlık nedir?
Kısırlık ya da başka bir deyişi ile, infertilite kadınlarda ve erkeklerde tıbbî sebeplerden ötürü çocuk sahibi olamama durumudur. Tıpta kısırlık herhangi bir korunma olmaksızın, bir yıl süreyle yapılan düzenli cinsel ilişkiye rağmen bebek sahibi olunamaması şeklinde tanımlanır. Günümüzde üreme yetisi farklı oranlardan azalmış kısır adaylarda, çeşitli tedaviler ile bu durumu düzeltmek mümkündür. Fakat çocuk sahibi olamama nedenlerinin tamamı düzeltilebilir değildir. Bu gibi kısırlıklara gerçek kısırlık, strerilite denilmektedir. Kadının menopaza 35 yaş altında girerek erken menopaz yaşaması, kadının rahminin ya da yumurtalıklarının ameliyatla alınması olması, azospermi gibi erkeğin sperm üretememesi gibi durumlar buna örnek olarak gösterilebilir.
Kadın ve erkekte görülen kısırlıkların tedavi edilmesi için altta yatan nedenlerin ne olduğunun ortaya çıkartılması gerekir. Bu araştırmalar esnasında daha önce gözden kaçmış olabilecek bazı hastalıklar, sorunlar ve yapısal değişiklikler fark edilebilir. Yapılacak olan tedavi buna göre seçilir.
Kadında kısırlık nedenleri nelerdir? Hangi hastalıklar kısırlığa sebep olabilir?
Kısırlık, toplumda %20, 25 arası oranında görülmektedir. Bu sebeplerin içinde kadına ait problemler nedeniyle çocuk sahibi olamama oranı ise %50’dir. Kadın kısırlığının en mühim sebebi, kadının her ay üretmesi gereken yumurtayı üretememesi ya da üretse bile doğru üretememesidir. Bu soruna, ovulasyon bozukluğu, yani yumurtlama bozuklukları denilmektedir. Kısırlıkta en çok görülen ikinci sebep ise, yumurtalık kanallarının tıkalı olma durumudur. Yumurtalık kanalları; yumurtalıklardaki yumurtayı kaparak içine almakta ve daha sonra rahimden gelen spermle beraber döllenme yumurtalık kanalının içinde olmaktadır. Kanallarda tıkanma, yapışıklık, iyi çalışamama veya kanalın içindeki yumurta ve spermi birbirine yaklaştıran milyonlarca küçük tüycüğün işlevini kaybetmesi neticesinde kısırlık meydana gelebilmektedir. Yumurtalık kanalındaki problemler çoğunlukla hiç çocuğu olmayanlarda değil, bir çocuğu olduktan sonra ikinci bir çocuğu olamayanlarda daha fazla oranda gerçekleşebilir. Bunun dışında kadında hamilelik oluşmamasının ana sebepleri;
Yumurtlama (ovulasyon) düzensizlikleri,
Tüplerin kapalı olması,
Hiperprolaktinemi (Süt hormonu yüksekliği),
Guatr, hipotroidi, hipertroidi gibi troid hormon bozuklukları,
Endometrial ossifikasyon,
Antisperm antikorlar,
Rahim ve yumurtalıklarla ilgili geçirilen ameliyatlar,
Genital organlarla ilgili geçirilmiş enfeksiyonlar,
İlerlemiş yaşa bağlı olarak over rezerv azalması,
Rahim ağzına bağlı nedenler, servikal faktör,
Adayların%10-15 kadarında kısırlık (infertilite) olmasına rağmen herhangi bir sebep bulunamaz.
Yumurtlama Düzensizlikleri
Yumurtlama düzensizlikleri, kadın kısırlığında en çok karşılaşılan sebeptir. Yumurtlama, yumurtalıklarda gelişip olgunlaşan yumurtaların bulundukları içi sıvı dolu keseciklerden (folikül) atılması işlemidir. Yumurtlama olmaz ise, döllenme ve hamilelik gerçekleşemez. Hiç adet görmeme, seyrek görme ya da çok sık adet görme, yumurtlama ile ilgili sorunları akla getirebilir. Adetleri düzensiz, seyrek veya sık olan ya da polikistik ober sendromu teşhisi konulmuş anne adaylarında yumurtlama varlığını belirlemek için ultrasonografi ve kan tahlili (progesteron) gibi araştırmalar yapılır. Fakat, yumurta düzensizlikleri adet düzenlerinde sorun olmayan kadınlarda da görülebilir. Yumurtlamanın her ay düzenli olması gebelik ihtimalinin artmasında önemli bir etkendir. Yumurtlama olmayan bir adet ayında gebeliğin gerçekleşmesi mümkün değildir. Kısırlık sebebi, yumurtlama düzensizliği olan hastalarda tedavi olarak genellikle yumurtlamayı sağlayacak haplar veya hormon ilaçları (halk arasında iğne tedavisi) kullanılır.
Rahim Kanalları Tıkalılığı
Rahim kanallarının kısmen ya da tamamen tıkalı olması halinde spermler yumurtaya ulaşamaz. Her iki tüpün de tıkalı olduğu durumlarda yumurtanın tüpten geçerek sperm ile buluşması imkansızdır. Dolayısıyla gebelik meydana gelemez. Kanalların tıkalı olmasına ya da hasar görmesine sebep olan etkenler arasında, hastanın geçmişinde bulunan karın içi ya da üreme organlardaki enfeksiyon, dış gebelik, endometriozis sayılabilir. Tüpler bu gibi sebeplerle bağlı olarak kapanabilirler. Tüplerin kapalı olup olmadığını öğrenmek için rahim filmi (HSG) çekilir. Rahim filminde kapalı görülen tüplerin kapalılığından emin olmak için çoğunlukla laparoskopi uygulanır. HSG’de kapalı görülen tüpler laparoskopide açık olarak tespit edilebilir. Eğer iki tüpün de kapalı olduğu anlaşılırsa tüp bebek tedavisi gerekir.
Endometriozis
Endometriozis, rahimin içini kaplayan ve adet görülen rahim içi dokunun, rahim dışında odaklar halinde olmasıdır. Normal yerleşiminin dışında olan bu odaklar, geçen süre içinde rahim tıkanmasına ya da yumurtlamanın bozulmasına sebep olabilir. Endometriozis karın içerisinde ve tüplerde yapışıklıklar oluşturarak hamilelik oluşmasına engel olabilmektedir. Endometriozis hastalarının%70’e yakın bir oranında kısırlık görülmektedir. Cerrahi tedaviler gerektirebilmektedir.
Süt hormonu yükselmesi (Hiperprolaktinemi)
Süt hormonu yükselmesi, yumurtlama düzensizliğine ve kısırlığa sebep olabilir.
Rahime Bağlı Nedenler
Kısırlığa neden olan rahime bağlı sorunlar içinde; şekil bozuklukları, enfeksiyonlar ve mukus kalitesinin iyi olmayışı, rahim ağzında (serviks) ya da rahim içinde gelişen polipler bulunabilir. Bebeğin büyüyeceği rahim içi yerindeki iltihap veya doğuştan olan bazı yapışıklıklar, polipler, rahmin içine doğru büyüyen miyomlar, çift rahimler gibi sebepler de gebeliği güçleştirebilir ya da düşüğe sebep olabilir. Rahim ağzı salgısının çok iltihaplı olması durumunda spermlerin geçişini güçleştirmesi veya spermi öldürmesi durumu da gebeliğin oluşmasına yol açabilir. Rahim içinde perde – septum gibi doğuştan var olan, ya da miyom, polip gibi sonradan gelişen patolojiler kısırlığa yol açabilirler. Miyomlar sadece rahim iç kavitesinde ve büyük olduğunda kısırlığa yol açabilirler. Bu gibi patolojileri tedavi etmek sebebiyle çoğunlukla histeroskopi yöntemi ile ameliyat yapılması gerekmektedir. Bu sebeplerin bazılarının düzeltilmesi cerrahi işlemlerle mümkün olabilir.
Kadının Yaşı
Kısırlığın en önemli ve doğal sebebi ise kadının yaşıdır. Yumurta sayısı, kadının yaşı ilerledikçe azalmaktadır. Yumurtalaması bozulmakta, kalitesi kötüleşmekte ve sayısı gittikçe azalmaktadır. Yaşa bağlı adet kesilmeleri menopoz denilmektedir ve her adetin üçüncü günü bakılan özel testlerle kadının olası menopoz yaşı tahmin edilebilmektedir. Günümüzde geç evlenmeler ve geç çocuk sahibi olma sebebiyle yumurtalık yaşlanması ve buna bağlı olarak çocuk sahibi olamama durumlarına çok sık rastlanmaktadır.
Günümüzde kadının daha geç evlenmesi ve çocuk sahibi olma yaşını ertelemesinden dolayı, yumurtalık yaşlanması ve buna bağlı kısırlığa daha sık rastlanmaktadır. Günümüzde de ileri teknolojiye rağmen buna çözüm bulunamamaktadır.
Alerjik Nedenler
Alerjik nedenler kısırlık nedeni olabilmektedir. Bu gibi sebeplerin teşhisleri ve tedavileri zordur.
Comments