Doğum sonrası sendromu; kadınlarda hem fiziksel hem de ruhsal etkilerle kendini göstermektedir. Bunlardan ilki; tıpta postpartum pituiter, postpartum hipopituitarizm, sheehan sendromu olarak tanımlanan, halk arasında doğum sonrası sendromu olarak bilinen, doğumdan sonra aşırı kanamayla oluşan ve nadir gelişen bir durumdur. Diğeri ise; doğum sonrası annenin stresli ve zor bir aşamadan geçmesi nedeniyle, ruh halinde yaşadığı değişimlerden kaynaklanmaktadır. Bu etkiler genellikle 7-10 gün içinde düzelme göstermektedir. Ancak bazı durumlarda, ilk 6 haftada başlayan depresyon ve psikoz gibi etkiler, 1-2 yıl kadar anneyi etkisi altına alır.
Doğum sonrası sendromları
Sheehan sendromu: Doğum sonrası oluşan aşırı kanama, beyindeki hipofiz bezine giden kanı azaltacağından, burada doku kaybı meydana gelmekte ve hipofiz bezinin az çalışmasına neden olmaktadır. Bu durum, buradan salgılanan hormonların azalmasına neden olur. Farklı düzeylerdeki hipofiz yetmezliği olan empty sella sendromunun sebeplerinden olan doğum sonrası sendromu, genellikle placenta previa ya da plasentanın ayrılmaması yüzünden gelişen aşırı kanama ve hipovolemiye bağlı yaşanan hipofiz ve adrenalin yetersizliğinden oluşur. Temel mekanizma, azalan kan volümü yüzünden ön hipofizde oluşan nekroz gelişimidir. Buna neden olan faktör ise; gebelikte artış gösteren östrojenin etkisiyle hipofiz bezinin büyümesi sonucunda, kanama ve volüm kaybına olan duyarlılığın artmış olmasıdır. Klinik belirtiler, hipofiz bezindeki nekroz oranı % 70 seviyelerine gelmeden gözlenmez. Nekroz oranı %90 seviyesine geldiğinde ise, tam hipotuitarizm meydana gelir.
Sheehan sendromunun klinik belirtileri nelerdir?
Kişinin psikolojik ve fiziksel anlamda sağlıklı olması için, hipofiz bezinin düzenli çalışabilmesi gerekir. Sheehan sendromu; doğum sonrasında kaybedilen kan akımıyla birlikte halsizlik, yorgunluk gibi belirtilerin uzun süre devam etmesinin bir sonucudur. Doğum sırasında fazla kan kaybından, hipofiz bezinin işleyişinin bozulması yüzünden hormon yetersizliği oluşur ve büyüme hormonu üretimi durur. Bu anne adayları, çocuklarını emziremez. Bunun nedeni; prolaktin hormonunun salgılanamamasındandır. Süt salgılanmasını sağlayan en önemli hormon, prolaktin hormonudur. Kadınların adet görmesini engelleyen gonadotropin adı verilen FSH LH hormonları da salgılanmamaktadır. Koltuk altı ve cinsel bölgedeki kıllar yok olur. Adrenokortikotrop ve tirotrop hormon salgıları da azalır. Halsizlik, soğuğa karşı direnç kaybı, kalp atışlarında yavaşlama, derinin incelmesi, saçların seyrekleşmesi ve incelmesi, cinsel istek kaybı ve uyuşukluk belirtilere eklenerek, hastalık kendini göstermeye başlar. Oldukça fazla klinik seyir gelişebilen doğum sonrası sendromunda, bazı hastalarda ani gelişen panhipopituitarizm semptomları sonucunda koma durumu gözlenirken; bazı hastalarda uzun süre devam eden halsizlik, anemi, yorgunluk gibi spesifik olmayan belirtiler gelişebilir. Hipofiz bezinden salgılanan hormonların çeşitli görevleri bulunmaktadır. Az salınmaları,vücutta bazı semptomların oluşmasına neden olur.
Sheehan sendromu teşhisi nasıl yapılır?
Doğum sonrasında göğüslerden süt gelmemesi, koltuk altı kıllarında dökülme, adet kanamasının başlamaması gibi belirtiler meydana gelebilir. Rahatsızlığın yavaş bir seyri olduğundan, teşhis yapmak zorlaşabilir. Hatalı bir şekilde primer hipotroidizm teşhisi konulabilir. Rahatsızlığın tanısı belirtilerle ilişkili hormon eksiklikleri, radyolojik bulgular ve obstetrik öyküyle konur. Doğum sonrasındaki ilk belirtiler, halsizlikle kendini gösterir. Ardından adet görme durur ve kadında cinsel isteksizlik meydana gelir. Bu durumda, kadınlar endokrinoloji ve metabolizma uzmanına danışmalı ve rahatsızlığı teşhis ettirmelidir. Kanda hipofiz beziyle ilgili hormonların düşük düzeyde olduğunun tespit edilmesi, yapılacak beyin tomografisiyle hipofiz bezinin izlenmesi gibi tanı yöntemleriyle birlikte şikâyetlerin gelişimi takibe alınarak, doğum sonrası sendromu teşhisi yapılır.
Sheehan sendromu nasıl tedavi edilir?
Yukarıdaki belirtileri veren kişiler, doktora gittiklerinde uygulanacak tedavi ilaçlarla gerçekleştirilmektedir. Bu şekilde hastaların tedavisi tamamlanır ve şikâyetler giderilir. Doğum sonrasında belli bir süre adet görmeme, halk arasında normal olarak kabul edilir. Fakat adet görmeme dışında kadının kendini halsiz ve yorgun hissetmesi gibi belirtilerin olması halinde, bunun normal karşılanmaması gerekir. Vücutta hipofiz bezinin az çalışmasından oluşan hormon eksikliği, dışarıdan verilecek ilaçlarla tamamlanır. Tiroit bezi ve böbrek üstü bezini uyaran hipofiz bezinin az çalışması, buralarda salınan hormonlarda da eksiklik meydana getirmiş olabilir. Bunların tespit edilmesinin ardından, buna yönelik ilaç tedavisi de uygulanır. Doğum sırasında bebeğin gelmesi sırasında kan kaybı olması normaldir. Doktorun önereceği ilaçlar ve beslenme programı sayesinde, bunun etkiler giderilecektir. Bunların ihmal edilmeden kullanılması gerekir. Kadınlarda kan kaybının etkisiyle oluşacak halsizlik, yorgunluk gibi etkiler bu şekilde giderilmektedir. Yaklaşık 40 haftalık bir hamilelik sürecinden çıkan anne adayının, yorucu bir doğum sonrası yeterli bir dinlenme sonrası hala kendini halsiz hissetmesi durumunda, bu sorununu paylaşmalı ve doktora giderek tedavi olmalıdır. Daha dinç ve sağlıklı olabilmek için, kadınların doğum sonrasında kendilerinde olan değişimleri izlemeleri ve uygun tedbirler almaları gerekir.
Doğum sonrası depresyon: Kadınları doğum sonrasında etkileyen depresyon nedenleri iki farklı şekilde incelenmektedir. Gebelik süresince östrojen ve progesteron seviyelerinin doğumla beraber ani olarak düşmesi, tiroit bozuklukları, folat eksikliği depresyonda biyolojik etkenler olarak görülmektedir. Bundan başka hormonal değişimlerin yanında kadında psikiyatrik değişimlerin olması, kadınları doğum sonrası depresyona iten nedenler arasındadır.
Depresyon belirtileri nelerdir?
Kadında şiddetli oranda hüzün ve boşluk duygusu, duyarsızlık olması
Bedensel olarak aşırı yorgunluk ve enerji eksikliği hissedilmesi
Arkadaş ve aile çevresinden uzak durma eğilimi
Bebekleriyle ilgili endişelerde artış olması
Konsantrasyon güçlüğü ve bellek zayıflığı olması
Panik atak, sıkıntı, endişe hali, sinirlilik, kendiliğinden ağlama gibi durumların yaşanması
Psiko motor hareketlilikte artış ve yerinde duramama
Kilo kaybı, iştahsızlık ve uyku bozukluğu olması
Kendilerini mutlu hissetmeleri gerekirken, suçluluk ve çökkünlük duyulması
Doğum sonrası depresyon tedavisi nasıl yapılır?
Bu duygusal değişimlerin kesin nedenleri bilinmese de, tedavileri başarıyla yapılmaktadır. Kadınların dinlenmeleri, çevresindeki yakınlarından yardım almaları bu konuda faydalı olabilir. Ağır depresif durumlarda ilaç tedavisi uygulanarak, tedavi sağlanabilmektedir.
Comments