Kadınların üreme sisteminde en fazla görülen sağlık sorunları arasında yer alan çikolata kistleri, genellikle kalıtsal etkenlerden kaynaklanmakta ve kendisini şiddetli ağrıyla göstermektedir. Kadınlarda rahmin içerisi her ay gebeliğe ev sahipliği etmek için hazırlanmakta ve gebelik meydana gelmediğinde dökülen özel hücre tabakasıyla kaplıdır. Endometrium denilen bu doku tabakası rahim dışında yerleştiğinde, endometriozis hastalığı meydana gelmektedir. Bu hastalığın ilerlemesi durumunda kadınlarda çikolata kisti denilen yapılar meydana gelir. Çikolata kisti tedavi edilmediğinde, kadınlarda daha ciddi sorunlara neden olabilir.
Üreme dönemi sorunu olan çikolata kistlerinin tam olarak neden oluştuğu bilinmemektedir. Rahim dışında yerleşen endometrium hücreleri burada rahimdeki tipik davranışlarını sergiler. Yerleştikleri alanlara göre, organlar arasında adezyonlara yani yapışıklıklara neden olurlar.
Çikolata kisti nasıl anlaşılır?
Çikolata kisti, kendisini en belirgin olarak ağrıyla belli eder. Bu ağrılar adet döneminde, cinsel ilişki sırasında, pelvik bölgesinde ağrı şeklinde olabilir, bunun yanında gebe kalamama gibi etkileri olabilir. Bu belirtiler tek başına ya da birlikte görülebilir. Bazı kadınlarda ise, herhangi bir belirti meydan gelmeyebilir. Bu kişilerde, çikolata kistinin teşhisi başka bir jinekolojik muayenede belirlenebilir. Rahim içi dokularının başka yerlerde yerleşmesiyle birlikte, rahimdeki eylemlerini göstermesiyle iltihabi reaksiyonlar meydana gelebilir. Bu reaksiyonlar, adet kanaması sırasında oluşan şiddetli ağrıların sebebi olabilir.
Çikolata kisti tedavi edilmediğinde ne olur?
Endometrium hücrelerinin rahim dışında meydana getirdiği kanama nedeniyle oluşan kalıntılar etrafta bulunan organ ve dokuları yapıştırır ve bunların anatomik yapısını bozup çeşitli fonksiyon bozukları meydana getirir. Yapışıklıklar, kadında cinsel ilişki sırasında ağrı oluşmasına, kronik pelvik ağrıya, bel ve sırt ağrısına sebep olabilir. Kanamalar nedeniyle kalıntıların oluşturduğu adezyonlar, tüplerde tıkanmaya ya da fallop tüplerinin ucunda bulunan saçakların fonksiyonunu yitirmesine neden olabilir.
Bu etkiler meydana geldiğinde yumurta, fallop tüpüne geçemez ya da yumurta hücresi fallop tüpünde ilerlemeyerek tüplerde sıkışabilir. Yumurtalıklardan salınan yumurta hücresinin fallop tüplerine geçememesi kısırlığa, yumurtanın fallop tüpünde ilerleyememesi ve bir yerde kalması halinde dış gebelik meydana gelebilir. Kadının fallop tüpleri içinde çikolata kistlerinin olması halinde, kadındaki dış gebelik riski 6 kat daha fazla olur.
Çikolata kisti tedavi edilmediğinde, yumurtalıkların içinde olan çikolata kistleri, burada yumurtalıkların fonksiyonlarını bozarak, kadının yumurta rezervini olumsuz olarak etkileyebilir. Yumurtalık içinden çikolata kisti tamamen temizlenemediğinde, yumurtalıkların alınması gündeme gelebilir. Boyutu 3 cm altında olan çikolata kistlerinin tedavisi için, doğum kontrol hapları ya da diğer ilaçlar kullanılabilir. İlaçlarla yapılan tedavi kadında östrojen ve progesteron hormonlarını baskıladığından, çikolata kistlerindeki kanamalar engellenmekte, kistlerin ve diğer lezyonların gerilemesi sağlanmaktadır. Fakat ilaç tedavileri ile kalıcı bir çözüm elde edilmesi mümkün değildir.
Çikolata kistinin bu şekilde olumsuz etkilere neden olması yüzünden, uzmanlar kistlerin tedavi edilmesini tavsiye etmektedir. Bunların tedavi edilmemesi halinde, her ay devam eden kanamalar olacaktır. Çikolata kistinin ilerleyici bir hastalık olduğu unutulmamalıdır.
Tedavi edilmemiş olan çikolata kistleri, kadınlarda görülen kısırlığın en önemli sebeplerinden biridir. Kadınların çocuk sahibi olmasını engeller. Üstelik vücutta başka bölgelere yayılma riski olduğundan, ilerleyen zamanlarda çikolata kistinin vereceği zarar nedeniyle, yumurtalıklar bile kurtarılamaz.
Çikolata kistinin en iyi tedavi yolu
Bu yapıların en iyi tedavi yolu, cerrahi yöntemle kistlerin temizlenmesi ve vücutta olan adezyonların yok edilmesidir. Bu şekilde tedavi edilen çikolata kistlerinin her zaman tekrarlama olasılığı bulunmaktadır. Bu nedenle çikolata kistleri cerrahi olarak tedavi edilmiş olsa da, tekrar etmesi olasılığına karşı kadınların rutin aralıklarla kontrol altında tutulması tavsiye edilir.
Çikolata kistlerinde kullanılacak tedavi yöntemi hastalara özel belirlenmektedir. Hastanın şikâyetleri, yeniden gebelik istemesi ya da istememesi, yaşı gibi kriterler tedavi seçeneğini etkilemektedir.
Çikolata kisti yumurtalıkların alınmasının nedeni olabilir
Üreme çağında olan kadınlarda etkili olan çikolata kisti genellikle tek yumurtalığı etkisi altına alır. Ancak nadiren her iki yumurtalık birden bundan etkilenebilir. Kistin etkilediği yumurtalık ya da yumurtalıklarda işlev bozukluğu, sağlam dokunun azalması, yumurta rezervinin olumsuz etkilenmesi gibi sorunlar meydana gelebilir. Bu kadında kısırlık sorununa neden olan bir etkendir. Çikolata kisti folikül oluşumunu etkilemekte, kadının üreme sistemini etkileyecek hormonal düzensizliklere neden olmaktadır.
Çikolata kistinin en fazla yerleşim gösterdiği alanlar yumurtalıklardır. Burada işleyişin sekteye uğraması kadının doğurganlığına olumsuz etki yapmaktadır. Üreme sisteminde embriyonun gelişimi etkilenmekte, rahme gebeliğin yerleşimi engellenmektedir. Gelişmelerden kadının bağışıklık sistemi etkilendiğinden, rahmi yumurtayı kabul etmez. Bunun sebepleri içinde çikolata kistinden salgılanan kimyasallardır. Bunların etkisi spermin yumurtaya girişine bile engel olabilir. Bu döngünün, gelişmelerin tam olarak açıklaması yapılamasa da, kadındaki yumurtlama bozularak kadının kısırlığın etkisine girmesine neden olmaktadır. Bu açıdan çikolata kistlerinin teşhis edildiğinde tedavi planlamasının yapılması gerekir.
Kadınlarda meydana gelen kısırlıkta, hastaların % 20-40 kadarına çikolata kisti teşhisi konmaktadır. Özellikle ilerlemiş kistlerde kadının gebe kalmasını engelleyen sorun ortaya çıkmış olur. Ayrıca kistlere tedavi uygulanmadığında, hastalık odaklarının yayılması söz konusu olabilir.
Çikolata kistlerinin uygun koşullar olduğunda, laparoskopik yöntemle alınması halinde, yani kistler yumurtalıklardan tamamen temizlenirse, kısırlık çeken kadınların bir yıl içinde gebe kalması söz konusu olabilir. Bu süreç tedavi sonrasında kadının gebe kalma olasılığını en yüksek olduğu dönemdir. Bu gerçeklemediği takdirde, kadınların yardımcı üreme yöntemleriyle hamile kalmasına çalışılmalıdır. Özellikle tekrarlama riski nedeniyle, hastalara takip programı uygulanmalıdır.
Çikolata kistleri tedavi edilmediğinde, ilerleyici özelliklerini gösterecektir. Özellikle hiç belirti vermediği hasta gruplarında, ciddi sorunların oluşmasına neden olacaktır. Bu nedenle bebek sahibi olmak isteyen, sağlığına önem veren kadınların rutin jinekolojik muayenelerini yaptırmaları çok önemlidir. Bunun yanında çikolata kistine tanı konulmuşsa, bunun tedavisinin ihmal edilmemesi gerekir. İlerlemiş aşamalarda kadının dış gebelik yaşamasına, kısırlığın etkisine girmesine hatta yumurtalıklarının alınmasına neden olabilir.
Çikolata kistinden korunmak mümkün mü?
Çikolata kistleri üreme çağına gelmiş kadınların hastalığıdır. Günümüzde halen çikolata kistlerinin neden oluştuğu hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak her 10 kadından birini etkileyecek kadar yaygın şekilde görülen bu hastalığı tetikleyebilecek, gelişimini sağlayabilecek bazı etkenlerin olması halinde, bunlara karşı önlem alınabilir ve erken aşamada müdahale edilebilir. Kistlerin oluşumu hakkında hep teorilerle hareket edilmektedir. Bu teorileri destekleyen bazı bulgularda bulunmaktadır. Ancak yine de açıklanamayan bazı konular bulunmaktadır. Kabul edilen yaygın görüşe göre, adet kanının vajinadan atılma yerine, karın içine akmasıyla oluştuğu düşünülen kistleri tetikleyici etkenlerine dikkat etmek gerekir. Bunların arasında genetik faktörler ve sigara kullanımı gelmektedir.
Çikolata kistinden korunmayı sağlayabilecek bir yöntemde yoktur. Kadının üreme sistemi çok ince bir hassasiyetle çalışmaktadır. Bu sistemin nasıl bozulduğu hakkında, belirlenmiş bir etken yoktur. Rahim içi dışında, vücutta başka bir yerde bulunmayan endometrium dokusunun nasıl başka alanlara implantasyon yaptığı açıklanamamaktadır. Oluşum sebebi bilinemediğinden, bunun kalıcı olarak tedavisi de yapılamamaktadır. Tedaviler kadının yaşam kalitesini düzeltmekte ve sadece oluşmuş kisti yok etmektedir. Bu kistlerin yeniden oluşma olasılığı bulunmaktadır. Yani çikolata kistlerinin oluşmasına engel olunamamaktadır.